به نقل از «اقتصاد آنلاین»

چگونه بخش خدمات، بهره وری اقتصاد را پایین می آورد؟ / مروری بر نظریات اقتصاددانی که کاهش نرخ بهره با پیشرفت فناوری را پیش بینی کرد

تاریخ انتشار: ۴ آبان ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۲۶۵۳۵۰

اقتصادآنلاین – عاطفه حسینی؛ ژان فوراستی، اقتصاددان و سیاست‌گذار نوآور فرانسوی در سال ۱۹۴۹، تئوری «رشد و توسعه فناوری» و همچنین پیش‌بینی‌های ارزشمندی را در مورد آینده توسعه اقتصادی ارائه کرد که هنوز هم اقتصاددانان می‌توانند به آن استناد کنند.

در پایان جنگ جهانی دوم، فوراستی به کمیسیون برنامه‌ریزی عمومی شارل دوگل پیوست تا بر اندازه‌گیری بهره‌وری در اقتصاد فرانسه نظارت کند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در طول دهه‌های بعدی نیز فوراستی همچنان در سازمان‌های برنامه‌ریزی مختلفی که در آن زمان در دولت فرانسه شکوفا شده بودند، فعالیت می‌کرد. او همیشه به نیروهای بازار ایمان داشت، اما در چارچوبی که توسط دولت کنترل شود.

به اعتقاد فوراستی که از طریق کتاب‌ها، ستون‌ها و برنامه‌های تلویزیونی به یک چهره عمومی تبدیل شده بود، زندگی در فرانسه بیشتر تحت تاثیر یک انقلاب اقتصادی «نامرئی» به دلیل افزایش سریع بهره‌وری دچار تحول شد تا انقلاب‌های سیاسی متفاوت فرانسه.

نظریه رشد مبتنی بر پیشرفت فناوری

برای اهداف اندازه‌گیری بهره‌وری، فوراستی مجموعه‌ای از قیمت‌های متعدد را در نظر می‌گیرد که برحسب میزان دستمزد ساعتی نیروی غیرماهر بیان می‌شوند، کاری که هنوز هم در حال انجام است. مشاهدات فوراستی الهام بخش نظریه «توسعه اقتصادی» او شد که در کتاب او در سال ۱۹۴۹ منتشر شد.

پیشرفت تکنولوژیکی عامل تعیین‌کننده در نظریه رشد فوراستی است. بر اساس این نظریه، پیشرفت تکنولوژیکی باعث افزایش تولید بر حسب ساعت کار می شود، اما تاثیر آن بر بخش‎های صنعتی و در طول زمان یکسان نیست.

فوراستی از این ویژگی به عنوان معیاری برای تمایز بخش‌ها استفاده کرد؛ بخش اولیه با فعالیت‌هایی با پیشرفت متوسط فناوری (عمدتاً کشاورزی)، بخش ثانویه، با فعالیت‌هایی با پیشرفت قابل‌توجه فناوری (در اکثر موارد صنعت) و بخش سوم با فعالیت‌هایی با پیشرفت اندک فنی (عمدتاً خدمات)، مشخص می‌شوند.

در همین رابطه فوراستی یک مثال قابل توجه ارائه می‌دهد؛ در سال ۱۷۰۰، هزینه تولید چهار متر مربع آینه (مانند تالار آینه ورسای) حاصل ۴۰۰ هزار ساعت کار نیروی غیر ماهر بود. سپس این هزینه به ۶هزار و ۵۰۰ ساعت در سال ۱۸۵۰، ۵۵۰ ساعت در سال ۱۹۰۰ و تنها ۱۰۰ ساعت در سال ۱۹۵۰ کاهش یافت (افزایش بهره‌وری). این درحالی است که هزینه تمیز کردن یک آینه حاصل یک ساعت کار نیروی غیر ماهر در زمان لویی چهاردهم بود و از آن زمان تاکنون در همین سطح باقی مانده است. از این رو، فعالیت تمیز کردن که تقریباً هیچ افزایش بهره‌وری را نشان نمی‌دهد، در بخش سوم (فعالیت‌هایی با پیشرفت اندک فنی) طبقه‌بندی می‌شود.

علاوه بر این، مطالعه رفتار مصرف‌کننده باعث شد که فوراستی «اشباع» را در تقاضای مصرف‌کنندگان برای کالاهای تولید شده توسط بخش‌های اولیه و ثانویه درنظر بگیرد. این ایده در مورد سقف تقاضا برای کالاهای کشاورزی منعکس کننده «قانون انگل» است که استدلال می‌کند، با افزایش درآمد مصرف‌کنندگان، سهمی که آنها برای مواد غذایی هزینه می‌کنند، کاهش می‌یابد. علاوه بر محدودیت در مصرف مواد غذایی، فوراستی انتظار داشت که تقاضا برای کالاهای تولیدی نیز به سرعت به سطح اشباع برسد که می‌تواند مطابق با «دو ماشین، سه حمام و دو تلفن به ازای هر ساکن، از جمله کودکان» باشد.

با این وجود، تقاضا برای خدمات ثالث را می‌توان بی پایان در نظر گرفت و یا به عبارت دیگر تقاضا برای بخش سوم (خدمات) به اشباع نمی‌رسد، دلیل چنین موضوعی نیز می‌تواند این باشد که خدمات به انسان‌ها کمک بسیاری می‌کند تا در زمان خود صرفه‌جویی کنند.

بر اساس نظریه بامول، اقتصاددان آمریکایی نیز شهروندان تمایل دارند خدمات بیشتری را به جای کالاهای تولیدی اضافی بخواهند. بامول استدلال می‌کند از آنجایی که به نوعی تماس انسانی برای رفاه حیاتی است و خدمات هم فعالیت‌هایی هستند که اغلب شامل تماس حضوری هستند، هیچ‌گاه اشباع نمی‌شوند. همچنین خدمات نسبت به سایر بخش‌ها کمتر تحت تاثیر پیشرفت تکنولوژی قرار می‌گیرند.

بنابراین تحلیل فوراستی به ما این امکان را می‌دهد تا هماهنگی مداوم پیشرفت فناوری را با دستاوردهایی با بهره‌وری پایین که در حال حاضر شاهد آن هستیم، درک کنیم؛ به عبارت دیگر، از یک سو خدمات کمتر تحت تاثیر پیشرفت فناوری قرار می‌گیرد و برای همین بهره‌وری پایین‌تری نسبت به سایر بخش‌ها دارد و از سویی دیگر، هیچ گاه بخش خدمات اشباع نمی‌شود، به این دلیل است که علی‌رغم پیشرفت فناوری، بهره‌وری همچنان پایین است.

پیش‌بینی‌های دقیق فوراستی

هنگامی که اشباع تقاضا برای کالاهای اولیه رخ می‌دهد، افزایش مداوم بهره‌وری منجر به کاهش نیروی کار در بخش کشاورزی می‌شود، زیرا محدودیتی برای میزان مصرف افراد وجود دارد. در واقع، پیشرفت فناوری و تکنولوژی امکان حفظ تولید مورد نیاز را با استفاده از کارگران کمتر فراهم می‌کند. بنابراین، سهم فزاینده‌ای از نیروی کار برای کار در سایر بخش‌ها، به ویژه تولید در دسترس خواهد بود.

فرآیند مشابهی از اشباع به سرعت در بخش ثانویه (صنعت) نیز مشاهده خواهد شد؛ افزایش بهره‌وری قوی در تولید، شرکت‌ها را قادر می‌سازد تا نیازهای مصرف‌کنندگان را با کارگران کمتر برآورده کنند. این استدلال برای یک فرانسوی در سال ۱۹۴۹ که از جیره‌بندی شدید مواد غذایی و محصولات تولیدی رنج می‌برد، یک پیش‌بینی بزرگ بود. فوراستی ادعا می‌کند که اگر این پیش‌بینی در آینده درست باشد، تعداد بیشتری از کارگران برای کار در بخش سوم (خدمات) در دسترس خواهند بود که تقاضا در آن هرگز اشباع نمی‌شود.

فوراستی همچنین پیش‌بینی کرده بود که حدود ۸۰ درصد از جمعیت جهان در نهایت در بخش سوم (خدمات) کار خواهند کرد. به اعتقاد او ظهور «عصر و یا تمدن خدمات» در حدود سال ۲۰۰۰ رخ خواهد داد و دوره جدیدی از ثبات را ایجاد خواهد کرد که در طی آن، نیروی کار عمدتاً در خدمات کار می‌کنند و از استانداردهای بالای زندگی برخوردار می‌شوند. در زمانی که جامعه فرانسه صنعتی بود، فوراستی این پیش‌بینی بدیع و شگفت‌انگیز را ارائه داد و نام آن را «امید بزرگ قرن بیستم» گذاشت.

تئوری فوراستی توضیح می‌دهد که قبل از رونق اقتصادی (یعنی در دوران تمدن و بخش اولیه)، رشد ضعیف بود زیرا نیروی کار عمدتاً در کشاورزی کار می‌کرد. رشد بالا که بین سال‌های ۱۸۰۰ و ۲۰۰۰ مشاهده شد را می‌توان یک استثنای تاریخی در نظر گرفت که فوراستی آن را به جابجایی کارگران از فعالیت‌هایی با بهره‌وری پایین به فعالیت‌هایی با بهره‌وری بالا ناشی از پیشرفت فناوری و تکنولوژی نسبت می‌دهد.

به اعتقاد این اقتصاددان فرانسوی، اوج رشد با دوره‌ای مطابقت داشت که در طی آن بخش اعظم نیروی کار در بخش ثانویه (صنعت) کار می‌کردند، بخشی که با تاثیرپذیری بیشتر از پیشرفت تکنولوژی، بالاترین بهره‌وری را تجربه می‌کرد. در پایان قرن بیستم، بیشترین سهم نیروی کار بار دیگر در فعالیت‌هایی کار می‌کردند که حساسیت کمتری نسبت به پیشرفت فنی و تکنولوژی داشتند (عمدتاً در خدمات). بنابراین رشد اقتصادی به تدریج تضعیف شد.

در حالیکه رابرت جی. گوردون، اقتصاددان مانند بسیاری دیگری از اندیشمندان در این حوزه معتقد است که توالی مراحل ناهمگون رشد، بدون شک با تنوع نوآوری‌های متوالی که به دنبال یکدیگر بودند، توضیح داده می‌شود، فوراستی فرض می‌کند که پیشرفت تکنولوژی به طور بالقوه با یک ریتم ثابت ادامه خواهد داشت. با این وجود، او استدلال می‌کند که اثر آن بر بهره‌وری جهانی به دلیل بازتخصیص نیروی کار به سمت فعالیت‌های درجه سوم (خدمات) کاهش خواهد یافت (زیرا خدمات کمتر به پیشرفت تکنولوژی وابسته است). در واقع، تحلیل فوراستی ما را قادر می‌سازد تا پیشرفت مداوم فناوری را با دستاوردهای پایین بهره‌وری که در حال حاضر مشاهده می‌کنیم، تطبیق دهیم.

فوراستی چندین پیش‌بینی دیگر نیز در مورد حال ما ارائه می‌دهد. او با استدلال به این موضوع که پیشرفت فنی و تکنولوژی مستمر منجر به کاهش قیمت نسبی ماشین‌آلات می‌شود، کاهش نرخ‌های بهره را پیش‌بینی کرد. به اعتقاد او، بدیهی است که جهان به سرمایه مالی کمتر و کمتری نیاز خواهد داشت، به عبارت دیگر تقاضا برای پول کمتر خواهد شد. در واقع، اقتصاد با رشد پایین یا صفر که در حال حاضر توسط برخی ناظران در اقتصادهای پیشرفته مشاهده می‌شود با چنین نرخ‌های بهره پایینی مشخص می‌شود.

فوراستی همچنین به درستی پیش‌بینی کرد که «(...) زمین‌های کشاورزی تقریباً تمام ارزش خود را از دست خواهند داد و تجهیزات صنعتی دیگر منطقه‌ای سخت برای مبارزات اجتماعی نخواهد بود (...). با این حال، کالاهای بخش سوم (آثار هنری، مجموعه‌ها) یا ایجاد خدمات بخش سوم (مکان‌های گردشگری و تجاری، زمین‌های دلپذیر برای زندگی) تمام قیمت‌های خود را حفظ خواهند کرد.»

هنگامی که خدمات شخصی به دلیل پایین بودن بهره‌وری، هزینه‌ها را افزایش می‌دهند، به «بیماری هزینه» منجر می‌شود. در بازار کار یکپارچه، دستمزدها در بخش خدمات (با بهره‌وری پایین) در واکنش به افزایش حقوق در فعالیت‌هایی که از افزایش بهره‌وری برخوردار بودند، افزایش می‌یابد. به دلیل بهره‌وری پایین و افزایش حقوق‌ها در بخش خدمات، هزینه خدمات شخصی مانند مراقبت‌های پزشکی یا آموزش، تمایل به افزایشی نسبتاً بیشتر از کالاهای تولیدی دارند، زیرا تنها کالاهای تولیدی افزایش بهره‌وری را نشان می‌دهد. اگرچه ویلیام بامول این پدیده را به صورت رسمی ارائه داد، اما تاکید کرد که نظریات فوراستی را منبع تحلیل خود می‌داند.

ژان فوراستی، فرانسوی‌ها را در جهت افزایش استانداردهای زندگی که در نیمه دوم قرن بیستم از آن برخوردار بودند، همراهی کرد. افکار و نظریات او همچنین در مورد تغییرات و تداوم توسعه اقتصادی، اقتصاددانان معاصر را قادر می‌سازد تا نور جدیدی را بر روند توسعه از اولین انقلاب صنعتی و همچنین مسیر احتمالی که اقتصاد جهانی طی می‌کند، بتابانند.

منبع: اقتصاد آنلاین

کلیدواژه: فعالیت هایی با پیشرفت پیشرفت تکنولوژی افزایش بهره وری کالاهای تولیدی بهره وری پایین کالاهای تولید پیشرفت فناوری برای کالاهای پیش بینی بهره وری نیروی کار بخش خدمات بخش سوم بخش ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.eghtesadonline.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «اقتصاد آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۲۶۵۳۵۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

محدودیت؛ یکی از عوامل ایجاد انگیزه برای تولید و پیشرفت

رییس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم محدودیت را یکی از عوامل ایجاد انگیزه برای تولید و پیشرفت عنوان کرد و گفت: تحریم‌ها عاملی شدند تا به خود متکی باشیم و از ظرفیت‌های داخلی استفاده کنیم. البته این بدان معنا نیست که از تحریم استقبال می‌کنیم؛ اما اگر این محدودیت‌ها نبود، قطعا توجه به ظرفیت‌های داخلی پیدا نمی‌کردیم و به خاطر وابستگی شدید به دیگران، اعتماد به نفس خود را از دست می‌دادیم.

به گزارش روابط عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،آیت الله سیدهاشم حسینی بوشهری در دیدار معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری، ضمن آرزوی موفقیت و پیروزی برای کشور در عرصه‌های ملی و بین المللی ابراز داشت: خوشبختانه رهبر معظم انقلاب – مد ظله العالی – در طول دوران رهبریشان و حتی قبل از آن، به عنوان یکی از چهره‌های شاخص علاقه‌مند به پیشرفت و توسعه کشور از جنبه‌های مختلف شناخته می‌شده‌اند و هر کجا مدیریت میدانی به دست ایشان بوده و مانعی وجود نداشته، نتایج خوبی را همراه داشته است.

وی با اشاره به جایگاه برجسته رهبر معظم انقلاب – مد ظله العالی – در دید رهبران دنیا اظهار داشت: ایشان قدم‌هایی بلندی برداشته‌اند؛ اما متأسفانه ما دچار حجاب معاصرت هستیم و این حجاب واقعیت‌ها را کم و گاهی بسیار کم تر از آنچه هست نشان می‌دهد.

عملیات «وعده صادق» در سایه توکل به خدا و امید به آینده میسر شد

امام جمعه قم با اشاره به زوایای پیچیده علمی عملیات «وعده صادق» بیان داشت: پس از این عملیات نگاه کشورها به ما تغییر کرد و تا حد زیادی تحت تأثیر این عملیات پیچیده و حرکت قدرتمندانه قرار گرفتند. حتی برخی از افرادی که با این انقلاب همسو نبودند نیز بعد از این موفقیت به خود آمدند.

وی افزود: این موفقیت در سایه توکل به خدا و امید به آینده میسر شد و معتقدم اگر امید در نسل جوان ما جوانه بزند و نسل جوان به جای پرداختن به جذابیت‌های کاذبی که دنیای غرب برای آن‌ها ایجاد کرده است با امید به آینده تلاش کند، موفقیت و پیشرفت را در پی خواهد داشت.

از تحریم استقبال نمی‌کنیم

نایب رئیس مجلس خبرگان رهبری محدودیت را، علی رغم انتظار دشمنان، یکی از عوامل ایجاد انگیزه برای تولید و پیشرفت عنوان کرد و خاطر نشان ساخت: تحریم‌ها عاملی شدند تا به خود متکی باشیم و از ظرفیت‌های داخلی استفاده کنیم. البته این بدان معنا نیست که از تحریم استقبال می‌کنیم؛ اما اگر این محدودیت‌ها نبود، قطعا توجه به ظرفیت‌های داخلی پیدا نمی‌کردیم و به خاطر وابستگی شدید به دیگران، اعتماد به نفس خود را از دست می‌دادیم.

وی ابراز امیدواری کرد: این انقلاب با دعای پاکان و صالحان به پیروزی رسید و إن شاء الله بتوانیم این راه را استوارتر از گذشته طی کنیم و مطابق پیش بینی رهبر معظم انقلاب – مد ظله العالی – تا ظهور امام عصر – عجل الله تعالی فرجه الشریف – ادامه دهیم.

طلاب در حوزه مسکن و معیشت دچار مشکل هستند

دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه با تأکید بر اهمیت ارتباط حوزه‌های علمیه با معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری تصریح کرد: ظرفیت‌های خوبی در حوزه وجود دارد و طلاب فاضل و اندیشمند زیادی داریم که امیدهای آینده حوزه هستند؛ اما متأسفانه امروز به خاطر مشکلات اقتصادی کشور،  طلاب نیز در حوزه مسکن و معیشت دچار مشکل هستند. باید شرایطی فراهم شود که این نخبگان بتوانند بدون دغدغه بدرخشند.

شایان ذکر است در ابتدای این جلسه، دکتر روح الله دهقانی، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیاد ریاست جمهوری، با اشاره به جایگاه علم و فناوری در معادلات امروز دنیا ابراز داشت: عملیات «وعده صادق» دو ویژگی داشت. یکی دارا بودن فناوری واقعی و دوم شجاعت در استفاده.

وی علم و فناوری را یکی از مهم‌ترین ارکان پیشرفت، توسعه و رشد کشور عنوان کرد و اظهار داشت: علم در گذشته بیشتر جنبه زینتی داشت. بعد از انقلاب صنعتی، علم یک محصول داد که عبارت از فناوری بود. غرب از این محصول علم برای بهره کشی از طبیعت و ثروت آفرینی استفاده کرد؛ اما در دهه‌های اخیر علم از عوامل ایجاد اقتدار و قدرت آفرین است.

دکتر دهقان با اشاره به اهمیت علوم اجتماعی خاطر نشان کرد: از سال گذشته سعی کردیم به فضای تولید علوم اجتماعی بیشتر توجه کنیم.